Bu yazımda çocuklarda DEHB ve ebeveynlerin rolü hakkında deneyim ve yorumlarımı paylaşacağım. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklar, maalesef çoğu zaman peşin hüküm ve yanlış yargılara maruz kalırlar. Bu yargılar, sadece çocukların kendilerini anlama ve geliştirme sürecini zorlaştırmakla kalmaz, aynı zamanda ebeveyn-çocuk ilişkisini de olumsuz etkiler. Çocukların davranışlarını anlamak ve onlara uygun şekilde yanıt vermek için, bu yanlış inançların üzerine gitmek daha doğrusu ebeveyn olarak bu yanlış inançlar üzerinde düşünmeniz çok önemlidir.
Aşağıda paylaşacağım doğru bilinen yanlışları okurken, bu düşüncelerin ne kadarının size ait olduğunu veya ne kadarının aslında size de ebeveynlerinizden geçtiği anlayıp yorumlamanız, çocuğunuz ile kuracağınız iletişimin kalitesini arttıracak ve çocuğunuza daha güvende hissedeceği bir ortam kurmanıza yardım edecektir.
Çocuk Sadece Dikkat/İlgi Çekmeye Çalışıyor
Bu en yaygın ve zararlı önyargılardan biridir. DEHB’li bir çocuğun davranışlarının sadece “dikkat çekme” amacıyla yapıldığı düşünülür. Ancak gerçekte, bu davranışlar, çocuğun temel bir ihtiyacı olan sevgi, ilgi ve anlayış arayışından kaynaklanır.
Bir çocuğun olumsuz davranışlar sergilemesi, aslında çoğu zaman yanlış yönlendirilen bir yardım çağrısıdır. Çocuk, olumsuz davranışlarla bile olsa ilgi görmenin hiç ilgi görmemekten daha iyi olduğuna inanabilir. Bu döngüde ebeveyn, çocuğun istediklerini değil, ihtiyaç duyduklarını anlamaya çalışmalıdır.
Çözüm: Pozitif ilgiye yani çocuğun ihtiyaç duyduğu ilgiye odaklanarak çocuğun olumlu davranışlarını desteklemek, onun kendini daha değerli hissetmesini sağlar.
Çocuk Kasten Yetişkini Sinirlendiriyor
“İşi gücü beni sinirlendirmek”, ebeveynlerin çocukları hakkındaki yaygın şikayetlerinden biridir. Oysa DEHB’li çocukların, bilerek ya da isteyerek ebeveynlerini üzme veya sinirlendirme gibi bir niyetleri yoktur. Bu davranışları genellikle beyinlerinin döngüsel yapısından kaynaklanır.
Çözüm: İlk adım, çocuğun davranışını bir kötü niyet olarak algılamaktan vazgeçmektir. Bunun yerine, davranışın altında yatan sebebi anlamaya çalışın. Ne hissettiğini anlayamayan bir çocuk bunu sizin gibi dile getiremeyecektir. Çocukların hislerine merak ve anlayışla yaklaşmak, daha yapıcı bir ebeveyn-çocuk ilişkisi kurar ve ilerleyen dönemlerde çocuğun dürtüsel hareketler yerine kendisini açıklayabilmesine olanak tanır.
Çocuk Manipülatif ve Kontrolcü
Çocukların manipülatif veya kontrolcü davrandığı inancı, ebeveynler tarafından sıkça dile getirilir. Ancak gerçekte, bu davranışlar çoğu zaman çocuğun kaygı ve korkularından kaynaklanır. Manipülasyon, çocuğun ihtiyaçlarının doğrudan ifade edilmediği durumlarda ortaya çıkan bir tepkidir.
Çözüm: Çocuğun bu davranışlarını bir savunma mekanizması olarak görün. Onu eleştirmek yerine, altta yatan ihtiyacı anlamaya çalışın. Destekleyici bir ortam yaratmak, bu davranışları azaltabilir.
Ebeveynin Öfkesinin Sebebi Çocuğun Davranışları
“Çocuğum beni çileden çıkartıyor” ifadesi, ebeveynler arasında sıkça kullanılır. Ancak ebeveynin öfkesi, çoğu zaman kendi duygusal birikimlerinden kaynaklanır. Çocuk, ebeveynin kaygısını veya stresini tetikleyebilir ama bunun sorumlusu değildir.
Çözüm: Ebeveynler, kendi duygusal tepkilerini fark etmeli ve bu tepkilerin kaynağını araştırmalıdır. Çocukla yaşanan olumsuz bir olaydan sonra, duygusal tepkilerinizi değerlendirin ve çocuğunuzla daha bilinçli bir iletişim kurmaya çalışın.
DEHB’li Çocuklar Tembeldir
DEHB’li çocuklar, motivasyon eksikliği ya da görevleri erteleme gibi davranışlar sergileyebilir. Ancak bu, tembellik değil, dikkat ve planlama gibi yürütücü işlevlerde yaşanan zorlukların bir sonucudur. Beyinleri, genellikle sıradan ya da tekrarlayıcı görevleri başlatma ve sürdürmede zorlanır, ancak yüksek ilgi çekici veya ödüllendirici durumlarda inanılmaz bir odak gösterebilirler.
Çözüm: Çocukların motivasyonlarını artıracak yöntemler keşfetmek önemlidir. Görevleri daha küçük, yönetilebilir parçalara bölmek, eğlenceli hale getirmek bu konuda destek olabilir. Ayrıca, onları yetenekleri konusunda cesaretlendirmek ve kendilerini başarısız hissetmemelerini sağlamak büyük fark yaratır.
DEHB, Sadece Çocukluk Dönemiyle Sınırlıdır
Bazı ebeveynler, çocuklarının DEHB belirtilerinin yaşla birlikte kaybolacağını düşünebilir. Ancak DEHB, nörogelişimsel bir bozukluk olduğu için belirtileri genellikle yaşam boyu devam eder. Yetişkinlik döneminde belirtiler, farklı şekillerde ortaya çıkabilir; örneğin, hiperaktivite yerini içsel bir huzursuzluğa bırakabilir.
Çözüm: Çocuğunuzun DEHB ile yaşamayı öğrenmesine yardımcı olacak beceriler geliştirmesi önemlidir. Bu, uzun vadede onun daha mutlu ve üretken bir birey olmasını sağlar. Profesyonel destek almak ve eğitim planlarını bireysel ihtiyaçlara göre uyarlamak faydalı olacaktır.
DEHB’li Çocuklar Her Zaman Hiperaktiftir
DEHB’nin hiperaktivite belirtisi, bazı çocuklarda daha belirgindir, ancak her çocuk aynı şekilde etkilenmez. DEHB, dikkat eksikliği ve dürtüsellikle birlikte veya bunlardan biri ağırlıklı olarak görülebilir. Hiperaktivite olmadan DEHB yaşayan çocuklar genellikle “hayalperest” ya da “dalgın” olarak tanımlanabilir.
Çözüm: Çocuğunuzu anlamak için davranışlarını dikkatlice gözlemleyin ve profesyonel bir değerlendirme almayı düşünün. Çocuğun ihtiyaçlarını anlamak, ona en iyi desteği sağlamanın ilk adımıdır.
Sonuç
DEHB hakkında bu yanlış inanışların düzeltilmesi, çocukların ve ailelerinin daha iyi bir yaşam sürdürmesine yardımcı olabilir. İhtiyaç gördüğünüz durumda hem kendiniz hem de çocuğunuz için davranışsal terapi veya DEHB koçluğu desteği alabilirsiniz.
Ebeveyn olarak, bu yolculukta hem kendinize hem de çocuğunuza karşı sabırlı olun ve her adımda öğrenmeye açık kalın. Bu sürece çocuğunuzun benzersiz yeteneklerini fark etmek ve onları geliştirmek için bir fırsat olarak yaklaşın.
