Erteleme hastalığı, hayatın pek çok alanında engelleyici bir sorun haline gelebilir. Gündelik işlerden büyük projelere kadar, “yarın yaparım” düşüncesiyle başlayan ertelemeler, çoğu zaman çaresizlikle son bulur. DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) olan bireylerde ise erteleme hastalığı çok daha karmaşık bir boyut kazanabilir. Ancak bu durum bir çaresizlik değil; aksine, doğru yaklaşımlarla yönetilebilir bir sorundur.
DEHB’li bireylerin, erteleme alışkanlığı nedeniyle yaşadıkları zorlukların çoğu, beyinlerinin “farklı çalışma” biçiminden kaynaklanır. Geleneksel anlamda zaman yönetimi, DEHB’li bireyler için yeterli olmayabilir. Bu nedenle, erteleme tiplerini anlamak ve her birine uygun stratejiler geliştirmek çok önemlidir.
Erteleme Hastalığı Nedir?
Erteleme hastalığı, bir işi yapmayı sürekli olarak ertelemek, görevleri zamanında tamamlamaktan kaçınmak veya işleri son ana bırakmak şeklinde tanımlanabilir. Bu durum, bireylerin hayat kalitesini düşürmekle kalmaz; aynı zamanda özgüvenlerini ve üretkenliklerini de olumsuz etkiler. Erteleme alışkanlığı, genellikle bireylerin duygusal durumlarıyla bağlantılıdır ve DEHB gibi nörolojik durumlarla daha da karmaşık hale gelebilir.
Erteleme hastalığı, sadece bir davranışsal sorun değildir; aynı zamanda bireyin stresle başa çıkma, zaman yönetimi ve öz disiplin konularındaki zorluklarını yansıtır. DEHB’li bireyler için, bu zorluklar genellikle daha belirgin ve sürekli hale gelir.
Erteleme Hastalığının Farklı Yüzleri
Erteleme hastalığı, birçok farklı şekilde kendini gösterebilir. Her bireyde farklı erteleme türleri daha baskın olabilir. İşte bu türlerden bazıları ve DEHB perspektifiyle nasıl ele alınabilecekleri:
Endişeli Erteleme
Endişeli erteleme, bireyin başarıszlıktan korkması nedeniyle bir göreve hiç başlamamasıyla öne çıkar. Bu, “Yapamayacağım için başlamayayım daha iyi” şeklindeki bir mantıkla hareket etmelerine neden olur. DEHB’li bireylerde, bu korku genellikle aşırı düşünme ve detaylara takılma eğilimiyle tetiklenir. Ancak, bu endişelerin üstesinden gelmek için küçük ama somut adımlarla başlamak, kaygıyı azaltabilir.
Mükemmeliyetçi Erteleme
Mükemmeliyetçi bireyler için, bir şeyi “mükemmel” yapamamak, o şeyi yapmamaktan daha kötüdür. DEHB’li bireylerde bu durum, başlangıçta motivasyon eksikliği yaratabilir. Mükemmeliyetçilik, işin büyüklüğünü algılamakta zorlanmayla birleşerek şöyle bir düşünceye yol açar: “Başlamadan önce her şey mükemmel bir düzende olmalı.”
Bu sorunun üstesinden gelmek için, “mükemmel” yerine “yeterince iyi” hedefiyle yola çıkmak etkili olabilir. Küçük hataları kabul etmek ve ilerlemek, DEHB’li bireylerin kendilerine olan güvenini artırabilir.
Aşırı Yapıcı Erteleme
Aşırı yapıcı erteleyiciler, genellikle birden fazla işe “evet” der ve önemli görevlerin altında ezilir. DEHB’li bireylerde, bu durum yüksek enerjinin dağılması ve odaklanma zorluğu nedeniyle daha yaygındır.
Buradaki çözüm, daha iyi önceliklendirme yapmayı öğrenmektir. Görevleri “acil” ve “önemli” olarak kategorilere ayırmak, hangi işlere zaman ayırılması gerektiğini netleştirir.
Kriz Yaratan Erteleme
Kriz yaratan erteleme türünde, bireyler son dakikada harekete geçmek için baskıya ve strese bağlı olarak motive olur. DEHB’li bireylerde bu özellikle yaygındır, çünkü beynin dopamin seviyesini arttıracak “kriz hissi” genellikle gerekli bir tetikleyici olarak algılanır.
Bu sorunla başa çıkmanın en iyi yolu, süreci parçalara bölmektir. Küçük ve başarılabilir hedefler belirleyerek, kriz ortamı yaratmadan motivasyon sağlanabilir.
Hayalperest Erteleme
Hayalperest erteleyiciler, büyük fikirlerle doludur ancak bunları gerçekleştirmek için gereken adımları atmaktan kaçınır. DEHB’li bireyler bu tür ertelemede sıkça takılabilir, çünkü “büyük resim” düşüncesi, ayrıntılarla başa çıkma becerisini geride bırakabilir.
Buradaki anahtar, hedeflere ulaşmak için “gözü korkutucu olmayan” adımlar atmaya odaklanmaktır. Hayalperest bireylerin fikirlerini somut eylemlere dökmelerine yardımcı olacak bir planlama sistemi oluşturması gerekir.
Direnişçi Erteleme
Direnişçi erteleyiciler, kendilerine verilen görevlerin önemli veya anlamlı olmadığını hisseder ve bu nedenle bu görevleri yapmak istemez. DEHB’li bireylerde, otoriteye karşı doğal bir direniş bu erteleme türünü tetikleyebilir.
Bu sorunu aşmak için, verilen görevlerin neden önemli olduğunu anlamaya çalışmak faydalı olabilir. Ayrıca, bu görevleri yerine getirirken yaratıcılığı ve esnek düşünmeyi kullanmak, bireyin motivasyonunu artırabilir.
DEHB ve Erteleme Hastalığı ile Başa Çıkma Yöntemleri
DEHB ve erteleme alışkanlığı bir araya geldiğinde, bireylerin yaşayabileceği zorluklar artabilir. Ancak doğru stratejilerle bu süreç yönetilebilir:
Zamanlayıcılar ve Hatırlatıcılar Kullanmak: DEHB’li bireyler için görevleri hatırlamak bazen zor olabilir. Teknolojiyi kullanarak bu sorun kolayca aşılabilir.
Küçük Hedeflerle Başlamak: Büyük görevleri parçalara bölmek, ertelemeyi azaltabilir.
Kendinizi Ödüllendirin: Tamamlanan her görevden sonra kendinizi motive edecek küçük bir ödül belirleyebilirsiniz.
Bir Destek Sistemine Sahip Olun: DEHB koçluğu veya destek grupları, erteleme hastalığı ile başa çıkmak için çok etkili olabilir.
Sonuç
Erteleme hastalığı, DEHB‘li bireyler için daha karmaşık bir sorun gibi görünse de, bu zorluklar aşılabilir. Her bireyin kendine özgü bir strateji geliştirmesi, hem erteleme alışkanlığını hem de DEHB’in getirdiği zorlukları etkili bir şekilde yönetmesini sağlayabilir. Bu süreçte en önemli adım, erteleme davranışını anlamak ve kökten bir değişiklik için harekete geçmektir. DEHB ile gelen farklılıklar, doğru yönetildiğinde bireyleri eşsiz bir yaratıcılık ve başarı potansiyeline taşıyabilir.
